Nhiều người sai lầm khi nghĩ rằng đức Phật không khuyến khích các Phật tử làm giàu. Trái lại, đức Phật có nhiều hướng dẫn các học trò của mình làm giàu.
Làm giàu không có tội mà chỉ có tội khi làm giàu bất chính, gây khổ đau cho mình cho người hoặc chúng sanh.
Người giàu do làm ăn chân chính bằng đôi tay và khối óc, được đức Phật khen ngợi, khuyến khích, chẳng những thế việc làm giàu bền vững, lâu dài, trong hiện tại và tương lai được Đức Phật dạy rất kỹ.
5 lý do để làm giàu
Một ví dụ sau đây được trích trong kinh Tăng Chi Bộ – thuộc Đại tạng kinh:
Một thời, Thế Tôn trú ở Sàvatthi, tại khu vườn ông Anàthapindika. Rồi gia chủ Anàthapindika đi đến, sau khi đảnh lễ và ngồi xuống một bên. Thế Tôn nói với gia chủ Anàthapindika:
– Này gia chủ, có năm lý do để gây dựng tài sản. Thế nào là năm?
Ở đây, này Gia chủ, vị Thánh đệ tử được tài sản nhờ nỗ lực tinh tấn, thâu góp với sức mạnh của bàn tay, kiếm được do đổ mồ hôi, thâu được một cách hợp pháp. Tự mình làm an lạc, hoan hỷ. Làm cho cha mẹ, vợ con, người phục vụ, người làm công được an lạc, hoan hỷ. Đây là lý do thứ nhất để gầy dựng tài sản.
Lại nữa, này Gia chủ, vị Thánh đệ tử kiếm được tài sản nhờ nỗ lực tinh tấn…. Vị này làm cho bạn bè, thân hữu an lạc, hoan hỷ. Đây là lý do thứ hai để gây dựng tài sản.
Này Gia chủ, vị Thánh đệ tử kiếm được tài sản nhờ nỗ lực tinh tấn…. Các tai họa để trở thành trắng tay bị chặn đứng và vị ấy giữ tài sản được an toàn cho vị ấy. Đây là lý do thứ ba để gầy dựng tài sản.
Lại nữa, này Gia chủ, vị Thánh đệ tử kiếm được tài sản nhờ nỗ lực tinh tấn…. Vị ấy có thể hiến cúng cho bà con, cho khách, cho hương linh đã chết; hiến cúng cho vua và chư Thiên. Đây là lý do thứ tư để gầy dựng tài sản.
Này Gia chủ, vị Thánh đệ tử kiếm được tài sản nhờ nỗ lực tinh tấn…. Vị ấy tổ chức cúng dường các vị Sa Môn, Bà La Môn. Sự cúng dường tối thượng này đưa đến phước báu vô lượng ở cõi người, cõi trời. Đây là lý do thứ năm để gầy dựng tài sản.
Qua 5 lý do để gây dựng tài sản nói trên, Làm giàu chân chính vẫn là điều mà Đức Phật khuyến khích và tán thán chúng ta. Quan niệm học Phật là phải từ bỏ THAM trong 3 điều tham sân si mà Phật giáo hay nói đến thường là của những người ngoài Phật giáo, hoặc của người ngộ nhận, hoặc cố tình xuyên tạc về Phật giáo, bởi lẽ mục đích tìm hiểu, học và thực hành Phật giáo của người Phật tử tại gia và người xuất gia là rất đa dạng và khác nhau. Chữ “tham” nếu giảng giải cho người xuất gia sẽ khác xa với chữ tham nếu giảng giải cho Phật tử tại gia và chữ “tham” cũng là một khái niệm rất sâu, rộng trong Phật giáo.
Việc cúng dường quan trọng hơn bố thí. Bố thí 100 người thường không bằng cúng dường cho một vị giới đức tinh nghiêm. Cúng 100 vị giới đức tinh nghiêm không bằng cúng cho một bậc A La Hán… Ngoài việc cúng dường bố thí, chuyên tâm giữ giới và làm ăn lương thiện cũng là yếu tố không thể thiếu để đưa đến thành đạt và sự giàu có lâu bền.
đức Phật dạy về làm giàu bền vững và cách giữ gìn tài sản của mình được lâu dài
Theo đức Phật, nhằm giúp con người chúng ta giữ được phước báo và tài sản ta kiếm được lâu dài bền vững, để quản lý tài sản và chi tiêu tiền bạc đúng đắn, khoa học thì Phật dạy hãy chia tài sản thành 4 phần:
+ Một phần sử dụng để tự nuôi thân hàng ngày, sinh hoạt.
+ Một phần sử dụng cho doanh nghiệp của mình.
+ Một phần để dành, tiết kiệm, dự trữ phòng khi bất trắc.
+ Một phần để làm từ thiện, cúng dường, bố thí.
trích từ Kinh Tạp A-hàm, kinh số 1283 (bản dịch Việt của TT. Thích Đức Thắng)
“Một thời, Đức Phật ở trong vườn Cấp Cô Độc, rừng cây Kỳ-đà, nước Xá-vệ. Bấy giờ, có một Thiên tử tướng mạo tuyệt vời, vào lúc cuối đêm, đến chỗ Phật, đảnh lễ sát chân Phật, ngồi lui qua một bên, từ thân tỏa ánh sáng chiếu khắp vườn Cấp Cô Độc, rừng cây Kỳ-đà. Thiên tử kia nói kệ hỏi Phật:
Người tạo tác thế nào/ Trí tuệ để cầu tài/ Cùng nhiếp thọ tài sản/ Hoặc hơn, hoặc lại kém?
Bấy giờ, Thế Tôn nói kệ đáp:
Mới học nghề nghiệp khéo/ Tìm cách gom tài vật/ Được tài vật kia rồi/ Phải nên phân làm bốn/. Một phần tự nuôi thân/ Hai phần cho doanh nghiệp/ Phần còn lại để dành/ Nghĩ đến người thiếu thốn/. Người kinh doanh sự nghiệp/ Làm ruộng hay buôn bán/ Chăn trâu, dê phồn thịnh/ Nhà cửa dùng cầu lợi/ Tạo phòng ốc giường nằm/ Sáu thứ đồ nuôi sống/ Phương tiện tạo mọi thứ/ An lạc sống suốt đời/. Khéo tu nghiệp như vậy/ Trí tuệ dùng cầu tài/ Của báu theo đó sanh/ Như các dòng về biển/. Tài sản nhiều như vậy/ Như ong gom vị ngọt/ Ngày đêm của tăng dần/ Như kiến dồn đống mồi/. Không giao của người già/ Không gởi người bên cạnh/ Không tin người gian xảo/ Cùng những người keo lẫn/. Gần gũi người thành công/ Xa lìa người thất bại/ Người thường thành công việc/ Giống như lửa cháy bùng/. Người quý trọng bạn lành/ Thân mật theo người tốt/ Đồng cảm như anh em/ Khéo đùm bọc lẫn nhau/. Ở trong vòng quyến thuộc/ Biểu hiện như trâu chúa/ Tùy chỗ cần mọi người/ Phân của cho ăn uống/ Khi tuổi hết mạng chung/ Sanh về trời hưởng lạc.
Lúc ấy, Thiên tử kia lại nói kệ: Lâu thấy Bà-la-môn/ Mau đạt Bát-niết-bàn/ Qua rồi mọi sợ hãi/ Vượt hẳn đời ái ân.
Thiên tử kia nghe Phật nói xong, hoan hỷ, tùy hỷ cúi đầu lễ sát chân Phật, rồi biến mất”.
Có 5 điều mà Phật dạy không nên kinh doanh
trong Kinh Tăng Chi Bộ thì 5 điều sau được gọi là kinh doanh phi pháp
Không buôn bán vũ khí.
Không buôn bán người.
Không buôn bán thịt.
Không buôn bán rượu.
Không buôn bán thuốc độc.
Một ví dụ khác được trích trong kinh Tăng Chi Bộ:
Một thời, Thế Tôn trú ở Kosambi, vườn Ghosita, rồi Tôn giả Sàriputta đi đến đảnh lễ và bạch Thế Tôn:
– Bạch Thế Tôn, do nhân gì, duyên gì có người buôn bán thất bại, không thành tựu như ý muốn? Có người buôn bán thành tựu như ý muốn và thành tựu ngoài ý muốn?
– Này Sàriputta, có hạng người đi đến vị Sa Môn, hứa hẹn giúp đỡ nhưng không cho như đã hứa. Người ấy, sau khi thân hoại mạng chung đi đến chỗ này, dẫu có buôn bán gì cũng đi đến thất bại, không thành tựu như ý muốn.
Như ở đây, này Sàriputta, có hạng người đi đến vị Sa Môn hứa hẹn giúp đỡ, và người ấy đã cho như đã hứa. Sau khi thân hoại mạng chung, người ấy đi đến chỗ này, dẫu buôn bán gì cũng thành tựu như ý muốn.
Ở đây, này Sàriputta, có hạng người đi đến vị Sa Môn hứa hẹn giúp đỡ, và người ấy đã cho nhiều hơn như đã hứa. Người ấy sau khi thân hoại mạng chung, đi đến chỗ này, dẫu buôn bán gì cũng đạt được thành tựu ngoài ý muốn.
Theo quan điểm của nhà Phật, ông trời không can dự vào việc thành bại, được mất của con người, Giàu có không chỉ do kinh nghiệm, do linh hoạt, do nhìn xa trông rộng mà còn một yếu tố quan trọng là tâm đức, là phước báu mà nguồn gốc sâu sa chính là do nhân quả, do chính việc người đó đã làm, nền tảng phước báu người đó gieo trồng trong quá khứ và hiện tại.
Không nhất thiết phải sống khổ hạnh
Nếu là Phật tử tại gia(cư sĩ) thì không nhất thiết phải sống khổ hạnh, phải cam chịu, phải hành xác. Đức Phật dạy chúng ta nếp sống trung đạo, tránh xa vui thú quá mức và tránh cách sống ép xác.
Cách sống khổ hạnh còn tùy thuộc vào cách hiểu của mỗi người, cũng như còn tùy thuộc vào mục đích tu tập Phật giáo của mỗi cá nhân, không phải ai cũng giống ai.
Ví dụ một người là chủ doanh nghiệp lớn và có gia đình, con cái thì thường có sự thực hành Phật giáo khác với một người làm việc văn phòng còn độc thân. Một người tu tập có xu hướng giải thoát luân hồi sẽ có sự thực hành khác với một người muốn cân bằng nhiều yếu tố trong cuộc sống, trong đó có làm giàu. Tất cả tùy thuộc vào mục đích của mỗi cá nhân.
đoạn Kinh trích sau đây có thể phù hợp cho cả người cư sĩ muốn làm giàu hoặc người cư sĩ muốn tu tập giải thoát, tất cả tùy thuộc vào mỗi cá nhân.
Như vậy, nghèo khổ là một sự đau khổ cho người có tham dục ở đời; mắc nợ cũng là một sự đau khổ cho người có tham dục ở đời; tiền lời cũng là một sự đau khổ cho người có tham dục ở đời; bị hối thúc, đốc thúc cũng là một sự đau khổ cho người có tham dục ở đời; bị theo sát gót, bị truy tìm cũng là một sự đau khổ cho người có tham dục ở đời; bị bắt trói cũng là một sự đau khổ cho người có tham dục ở đời
Trích từ: Kinh Tăng Chi, chương Sáu pháp, phẩm Dhammika, kinh Nghèo khổ.
Người có thiên hướng tu tập giải thoát sẽ tìm được ý “tiền lời cũng là một sự đau khổ cho người có tham dục ở đời“, Người muốn làm giàu sẽ tìm nhìn thấy quá trình dẫn đến đau khổ khi lâm vào cảnh nghèo khó, mắc nợ để có thêm động lực làm giàu.
Đức Phật có dạy chúng ta bỏ bớt lòng tham, từ bỏ ham muốn không cần thiết. Khá nhiều người hiểu lầm rằng thiểu dục tri túc sẽ ngăn cản sự phát triển của con người, của xã hội nói chung và không thích hợp với người kinh doanh nói riêng.
Nếu như chỉ dừng lại ở mục tiêu nhằm thỏa mãn cho nhu cầu cá nhân thì việc tạo dựng tài sản và tiền bạc sẽ trở nên vô nghĩa, mất sức sống, thậm chí dẫn vào con đường bại vong như sự khẳng định trong kinh Tiểu Bộ:
Người giàu có tài sản
Có vàng bạc thực vật
Hưởng vị ngọt một mình
Chính cửa vào bại vong.Trích: Kinh Tiểu Bộ, Kinh Tập, phẩm Rắn, kinh Bại vong (Paràbhava).
theo Kinh Ma Ý
Đức Thế Tôn bảo các Tỳ kheo: có 5 việc bố thí được phước báu lớn:
1. Tạo lập vườn tược (để trồng trọt),
2. Trồng cây bên đường (làm lâm nghiệp)
3. Tạo tác cầu cống (thuỷ lợi & giao thông)
4. Đóng thuyền to (để cứu hộ và phòng thiên tai),
5. Vì người sẽ đến mà xây cất chỗ ở (lo an cư cho dân)
Theo lời Phật dạy thì tiền bạc và tài sản là phương tiện để chúng ta sinh sống, phục vụ cho nhu cầu cá nhân, cũng để hoằng pháp lợi sinh. Người Phật tử nên có công ăn việc làm ổn định để nuôi sống được bản thân, giúp ích cho gia đình và xã hội.
Hơn nữa, người Phật tử chân chính có lòng từ bi, thương xót chúng sinh sẽ không vì lợi ích nhất thời của bản thân mà gây hại cho người khác. Đồng tiền làm ra không chân chính sẽ hại người, cũng hại cả chính bản thân mình.
Đồng tiền phi pháp, phi đạo đức, không được tạo ra bằng công sức của bản thân mình sớm muộn sẽ bị tiêu tán mất. Trong nhà Phật có nói, tiền bạc bất chính sẽ bị 5 nhà cuốn trôi, đó là nhà lũ lụt, nhà hỏa hoạn, nhà trộm cướp, nhà vua quan tịch thu và nhà con cái bất hiếu, phá sản cùng những tai họa bất ngờ khác.
Vậy Tiền nhiều để làm gì? Nếu đã chi tiêu đủ cho bản thân, cho gia đình thì có thể dùng tiền đó để quyên góp từ thiện, hành thiện tích đức, cúng dường tam bảo … tích thêm phần công đức cho bản thân, mang lại lợi lạc cho mình trong đời này và còn cả trong tương lai. Ngoài ra nếu tìm hiểu kỹ về Phật giáo thì không phải cứ có nhiều tiền mới làm được việc thiện tích phúc mà có rất nhiều cách khác nhau.